Beschrijving
Bach: Six Partitas BWV 825–830 (Urtext Edition)
De zes partitas BWV 825-BWV 830 van Johann Sebastian Bach zijn oorspronkelijk gecomponeerd voor klavecimbel in 1731. Deze editie is uitgegeven door Henle Verlag o.lv. Rudolf Steglich.
Geschiedenis Bach: Six Partitas BWV 825–830 (Urtext Edition)
Bach koos niet zonder reden de titel Clavier-Übung voor zijn project. Toen hij in 1726 de eerste partita onder deze titel uitbracht – nadrukkelijk genummerd 1 – was hij nog maar pas benoemd tot cantor in Leipzig als opvolger van Johann Kuhnau. Kuhnau had in 1689 en 1692 respectievelijk zijn Neuer Clavier-Übung Erster Theil en Andrer Theil, die elke zeven partita’s omvatten, gepubliceerd. Die werken zijn sterk met elkaar verbonden: de eerste verzameling loopt op in majeur toonaarden (C, D, E, F, G, A en Bes), de tweede verzameling loopt op in mineur toonaarden (c, d, e, f, g, a en b). Kuhnau koos waarschijnlijk als eerste de naam Clavier-Übung (‘klavieroefening’) en hij deed dit duidelijk in navolging van de Italiaanse term essercizi (oefeningen), die teruggaat tot de vroege 17e eeuw. Ook Domenico Scarlatti (Essercizi per gravicembalo, oefeningen voor het klavecimbel, uit 1738) en Georg Philipp Telemann (Essercizii musici, 1739-1740) gebruikten de term. In Duitsland was de eerste volgeling van Kuhnau met een Clavier-Übung Johann Krieger (Anmuthige Clavier-Übung, 1699)
Bach zou de titel en de muzikale samenhang van Kuhnau overnemen. Volgens een aankondiging van de vijfde partita in de Leipziger Post-Zeitungen van 1 mei 1730 zou deel 1 van zijn Clavier-Übung ook zeven partita’s hebben moeten omvatten: “Aangezien de vijfde suite van Bachs Clavier-Übung nu gereed is, en de twee resterende het bij het komende Sint-Michealsfeest [29 september] tot een geheel zullen maken, zullen ze dan bekendheid kunnen krijgen bij de liefhebbers van het klavier”. Het is niet bekend waarom Bach geen 7e partita componeerde. Aan te nemen valt dat Bachs opvallende voorliefde voor zesdeligheid qua collectievorming van muziekstukken, ook op grond van voorbeelden van andere meesters, hierin een belangrijk rol heeft gespeeld. Bovendien, in Bachs uitgavebeleid van eigen stukken kwam deze 7de partita er uiteindelijk wel: de ‘Franse ouverture’ (een zeer uitgebreide suite), het tweede tevens slotdeel van zijn tweede deel van de Clavier-Übung uit 1735.
De Partit’s inhoudelijk
De cyclus is volgens een zorgvuldig patroon opgebouwd: startend met de eerste partita in Bes volgen de volgende partita’s qua toonaard symmetrisch opwaarts en neerwaarts. De 2e partita in c, de 3e in a, de 4e in D, de 5e in G en de 6e in e. Als Bach de 7e partita had geschreven dan zou die in F zijn geweest.
De delen van de partita’s zijn overeenkomstig het model van de Franse suite, die zijn plaats in het Duitsland van rond 1700 had verworven naar het voorbeeld van Louis Couperin en Johann Jakob Froberger en die Bach zelf in zijn zogenaamde Franse suites had overgenomen. De gebruikelijke, ‘klassieke’ indeling van de klaviersuite bestaat uit gestileerde dansen volgens het patroon allemande-courante-sarabande-gigue, met mogelijke invoeging na de sarabande van delen zoals air of menuet. Bachs zogenaamde Franse en Engelse suites volgen dit patroon ook min of meer. De partita’s wijken van deze twee verzamelingen suites af in hun grotere onafhankelijkheid van de gevestigde vorm. Bach bewijst er zijn totale beheersing mee van de suitevorm. Net als in de Engelse suites begint hij elke suite met een groot inleidend deel, maar in plaats van een prelude voor elke suite, zoals bij de Engelse suites, begint niet elke partita met eenzelfde soort deel. Die ‘vaste’ delen allemande-courante-sarabande-gigue komen in de partita’s ook voor, hoewel de gigue in de tweede partita wordt vervangen door een capriccio. Maar Bach breidt de vorm uit door een groot aantal modieuze galante stukken zoals capriccio, burlesca en scherzo in te voegen, naast meer conventionelere delen als aria of air, minuet, rondeaux, passepied en gavotte. Het geheel geeft een uitgebreid scala aan vormen en expressiemogelijkheden die een veel grotere variëteit biedt dan de meer traditionelere klaviersuite. Bovendien zijn de in totaal 40 delen alle verschillend in ritmische en tonale structuur. Elke partita heeft hierdoor zijn specifieke karakter.
De partita 2 bestaat uit 6 delen, de partita’s 1 en 3 t/m 6 bestaan uit 7 delen. De partita’s hebben de volgende delen:
Openingsdeel:
Praeludium (1e partita)
Sinfonia (2e partita): meer gebruikelijk de instrumentale inleiding van een cantate
Fantasia (3e partita)
Ouverture (4e partita): iets afwijkend van de traditionele Franse ouverture, in die zin dat de langzame, overgepuncteerde introductie wordt gevolgd door een fuga-achtig snel deel
Praeambulum (5e partita)
Toccata (6e partita): volgens de opbouw zoals die rond 1700 in Duitsland onder de orgelcomponisten vorm had gekregen – een fugato ingekaderd door twee delen met arpeggi en snelle delen die de indruk geven van een improvisatie
Allemande
de snelle Italiaanse corrente in partita’s 1, 3, 5 en 6; de Franse courante, minder snel dan de Italiaanse variant, in 2 en 4
sarabande in partita’s 1 t/m 3 en 5; aria in partita nr. 4, air in partita nr. 6
menuet I in partita nr. 1, rondeaux in 2, burlesca in 3, sarabande in 4 en 6, tempo di minuetto in 5.
menuet II in partita nr. 1, capriccio in 2, scherzo in 3, menuet in 4, passpied in 5 en tempo di gavotta in 6
de eerste partita sluit af met een Italiaanse giga, de 3e t/m 6e met een Franse gigue (de 2e heeft geen 7e deel)
